NhÆ° váºy rõ rà ng công việc dịch thuáºt đâu phải Ä‘Æ¡n giản nhÆ° húp má»™t chén " hen soup Thá» XÆ°Æ¡ng..." (Tiếng chuông Thiên Mụ, canh gà Thá» XÆ°Æ¡ng...)
Äây là cách láºp câu bị Ä‘á»™ng thông thÆ°á»ng trong tiếng Anh. Nhiá»u ngÆ°á»i hay dịch sát từng chữ câu trên sang tiếng Việt:
Ai là m thÆ¡ mà chẳng mong có tri âm tri ká»· để chia sẻ ná»—i buồn vui trang trải trên manh giấy. Má»™t Giả Äảo khi xÆ°a đã từng than thở: " Hai câu ròng rã ba năm / RÆ°ng rÆ°ng ngấn lệ sầu ngâm tủi thầm / Ngáºm ngùi vắng bóng tri âm / Thu vá» góc núi đêm nằm suy tÆ°..." . NhÆ° váºy sá»± cảm thông, tiếp nháºn, sá»± rung cảm chân tình của ngÆ°á»i Ä‘á»c thÆ¡ là m thi nhân vui sÆ°á»›ng vô bá». Ai là m thÆ¡ mà chẳng mong bà i thÆ¡ mình được sá»± đón tiếp nồng nhiệt, được vượt ra ngoà i biên cÆ°Æ¡ng giá»›i hạn của ngôn ngữ chủng tá»™c. Má»™t hình thức để Ä‘em lại sá»± tiếp cáºn dá»… dà ng và nối liá»n sá»± tÆ°Æ¡ng thông đồng cảm, văn hóa giữa các dân tá»™c không cùng ngôn ngữ là bà i thÆ¡ được phiên dịch. Cám Æ¡n Chị Thanh-Tâm đã Æ°u ái cho tác giả sáng tác và độc giả khắp nÆ¡i cái cÆ¡ há»™i truyá»n bá và tiếp nháºn nguồn thi cảm tá»a đầy hÆ°Æ¡ng sắc, hà i hòa âm Ä‘iệu. Cái nguyên khởi của văn chÆ°Æ¡ng nghệ thuáºt va công trình dịch thuáºt sáng tạo của Chị Thanh-Tâm phải chăng vì tấm lòng Æ°u ái dâng trá»n cho văn chÆ°Æ¡ng và tình cảm Ä‘Ãch thá»±c đã cống hiến cho Ä‘á»™c giả muôn phÆ°Æ¡ng những tác phẩm dịch tuyệt vá»i.
.. qua chu kỳ biến hóa của bốn mùa trong trá»i đất: Le râteau du jardin accomplit bien ses tâches...
Bởi vì, má»™t cách nà o đó, Talawas, là đụng tá»›i khủng hoảng tri thức luáºn. NgÆ°á»i Ä‘á»c vẫn mong Æ°á»›c, sá»± ô nhiá»…m ngôn ngữ, nếu có, chỉ ở trên bình diện "thá»±c dụng", do chuyện hà ng ngà y, do nhu cầu ăn ở sinh hoạt phải cần tá»›i chúng.
Bà i thÆ¡ " Le Temps Est Triste" nói vá» cái tôi Ä‘au khổ, ná»—i niá»m tha thiết, cái cảm xúc thanh khiết thuần túy của ná»™i tâm, má»™t biểu tượng siêu thóat, có chút tình xao xuyến lâng lâng mang dáng dấp thi Ä‘iệu mênh mang của ná»—i lòng Victor Hugo, những thi ảnh trữ tình và âm Ä‘iệu dịu vợi sâu thẳm trong tâm hồn Paul Verlaine.
Ná»—i sợ khủng khiếp là m cho cái đầu cố báºt dáºy, tỉnh giấc. CÅ©ng váºy, khi chúng ta cầm trong tay má»™t tác phẩm lá»›n lao, văn chÆ°Æ¡ng hay triết há»c, tưởng tượng hay Ä‘á» thuyết. Nó có thể hoà n toà n chiếm hữu chúng ta, khiến chúng ta [phải] bá» Ä‘i lang thang, sợ hãi ngay chÃnh mình, không còn nháºn ra mình. NgÆ°á»i nà o Ä‘á»c "Metamorphosis"("Hóa Thân") của Kafka, và nhìn và o gÆ°Æ¡ng không rùng mình, ngÆ°á»i đó có thể Ä‘á»c bản in, theo nghÄ©a kỹ thuáºt của từ "Ä‘á»c", nhÆ°ng thá»±c sá»± là mù chữ, theo đúng nghÄ©a của việc Ä‘á»c."
.. NhÆ° váºy dịch giả là những nghệ sÄ© cần được thẩm định có giá trị cao quà và công lao to lá»›n trong việc phổ biến những tác phẩm nghệ thuáºt ra ngoà i khuôn khổ giá»›i hạn của má»™t tầng lá»›p thưởng ngoạn, vượt ra biên giá»›i rà o cản của ngôn ngữ...
NÆ°á»›c tan .. sông núi còn đây Thà nh xuân lặng đứng cá» cây ngáºp trá»i Hoa buồn nhá» sợi tÆ¡ trá»i (*) Chim buồn hát Ä‘iệu rã rá»i chia ly Khói binh ba tháng còn chi ThÆ° nhà tin qúi tợ nhÆ° ngà n và ng Tay vuốt tóc bạc thÆ°a Ä‘an Chạnh lòng tóc rụng búi tròn được chăng ?
Thế thì cái sự vụ dịch thơ đã nằm trong một cõi suy tư nà o như thế? Nó đã biến ra một thứ dịch di, dy viễn, diên vỹ, vy diễn, như âm đạo giá rẽ thế nà o, để.
Chúng ta nháºn thấy, qua các và dụ trên, tiếng Anh là má»™t loại ngôn ngữ tuyến tÃnh giống nhÆ° tiếng Việt, đặc biệt là cấu trúc câu xác định. Tuy váºy, hai ngôn ngữ vẫn không giống nhau hoà n toà n.
TrÆ°á»›c thế ká»· sixteen thì thông dụng là décasyllabe, sau đó thì alexandrin được xá» dụng nhiá»u trong má»™t thá»i gian dà i, các tác phẩm cổ Ä‘iển thÆ°á»ng dùng thể thÆ¡ loại nầy. Thể thÆ¡ nà y có lẽ gò bó, không được thanh thoát cho từ ngữ được tá»± do " rồng bay phượng múa" nên Chị Thanh-Tâm chÆ°a bao giá» thá». Giống nhÆ° Ä‘iệu thÆ¡ ÄÆ°á»ng Luáºt Việt Nam vá»›i niêm luáºt gò bó, khuôn khổ nên nhiá»u thi sÄ© hiện đại cÅ©ng không muốn xá» dụng.
Ngoà i những kỹ thuáºt thÆ¡ Pháp mà Chị đã há»c há»i và nắm vững, chắc chắn Chị Thanh-Tâm phải có má»™t tâm hồn nghệ sÄ© nhạy cảm, những tình cảm chân thà nh của ngÆ°á»i yêu thÆ¡ say đắm, biết những nét hay vẻ đẹp tinh tế của thÆ¡ và biết là m thÆ¡... Xin hãy Ä‘á»c thá» những vần thÆ¡ do chÃnh Chị cảm hứng sáng tác, viết lên những lá»i hoan ca tôn vinh hạnh phúc và tình yêu, bằng những cảm xúc lãng mạn, bằng con tim chân chÃnh mẫn cảm và má»™t tâm hồn rất Ä‘á»—i thÆ¡ và thÆ¡:
Chữ "gian" có nghÄ©a là "giữa". Trong Từ Ãiển Hán Việt Hiện Ãại (nxb Thế Giá»›i, Hà Ná»™i, 1994), chữ "nhân gian" được giải thÃch là "giữa cuá»™c Ä‘á»i, giữa những con ngÆ°á»i". Váºy, "phần đất" của ông nằm ở chá»— nà o? Còn chữ "cõi", ngược lại, có thể là chữ chứa chút Ãt "đất" trong đó chứ chẳng chÆ¡i.